تاریخچه تقویم

آغاز تقویم با شروع دوره تاریخی و زندگی اجتماعی و کشاورزی بشر و نیاز او برای تعیین زمانبندی کشاورزی است. تقویم قمری با استفاده از اهله ماه نخستین تقویم مدون بشریست. سپس تقویم خورشیدی-قمری و آنگاه تقویم خورشیدی روی کار آمده است.

سابقه استفاده از تقویم با توجه به ثبت اهله ماه به 30?000 سال می‌رسد. مصریان از 4241 قبل از میلاد اولین اقوامی بودند که از تقویم خورشیدی 365روزه استفاده نمودند و بابلیان اولین قومی که سال را براساس دوازده ماه 30روزه تعریف کرده‌اند. اقوام بابلی بعد از گذشت چند سال هر وقت متوجه می‌شدند که اختلاف تقویم‌شان با چهار فصل زیاد شده به تقویم خود یک یا چند ماهی اضافه می‌کردند. که شکل نسبتاً تکامل یافته آن هر شش سال یکماه اضافی بود. ژولیوس سزار در سال 45 قبل از میلاد به پیشنهاد ستاره شناسی یونانی تقویم ژولینی را معرفی کرد. این تقویم براساس سال خورشیدی با طول 365?25 روز بود.

سال 365 روز بود و برای جبران کسر روز هر چهار سال یک روز به طول سال اضافه می شد (سال کبیسه). از آن پس تقویم میلادی مسیحی با مبدأ میلادی از آن بدست آمد که بعدها بوسیله تقویم گریگوری دقیقتر شد. پس از آن دقیقترین تقویم در احتساب کسر دقیق سال تقویم جلالی ایرانی (471 قمری / 1079 میلادی) بوجود آمد که امروزه تقویم هجری خورشیدی برآمده از آن و در محاسبات ادامه آنست.

قدیمی ترین تقویم ایرانی تقویم فرس 365 روزه با مبدا سال 5025 قبل از میلاد است که با تقویم باستانی مصر مشابه بود. تقویم دینی مسلمانان و یهودیان قمری است.

سال، ماه و روز از جمله اجزای گاهشماری اند. مهمترین جزء گاهشماری و واحد آن سال می‌باشد. سال عرفی در گاهشمار خورشیدی با تطبیق و تعدیل سال اعتدالی بصورت 365 روزه عادی یا 366 روزه (کبیسه) خواهد بود. و ماه از تقسیم دوازده گانه سال بصورت معمول 29 تا 31 روزه خواهد بود که در مواردی 28 روزه (تقویم میلادی) و یا 32 روزه (تقویم هجری خورشیدی برجی) نیز دیده می‌شود.

گاهشماری با زمان متوسط یا میانگین سال، ماه و روز تنظیم می‌شود و از این جهت با گاهشمار نجومی متفاوت است. تنها گاهشماری هجری قمری هلالی و تقویم هجری خورشیدی برجی (قدیمی) در محاسبه ماهها و سالها و تقویم هجری شمسی (خورشیدی ) در محاسبه سالها زمان متغیر را درنظر می‌گیرند. که مابازای آندو یکی تقویم هجری قمری قراردادی است که کاربرد جهانی دارد و دیگری تقویم هجری شمسی (خورشیدی ) با سال متوسط می‌باشد که تنها از جهت پژوهشی در تطبیق تقویمها کاربرد دارد.

در تقویم گاه برای سالهای قبل از مبدا، سال صفر نیز وجود دارد که به تقویم منجمان مشهور است. و در صورت درنظر گرفتن سال یک پیش از مبدا بجای سال صفر به تقویم مورخان مشهور است. ایندو تقویم در محاسبه سالهای پیش از مبدا گاهشماری یکسال با هم تفاضل دارند.اعمال سال صفر جهت تسهیل محاسبه و تطبیق گاهشماری هاست. تقویم مورخان در تاریخنگاری کاربرد دارد.